Józef Łukaszewski, autor pierwszej historii Poznania, która zatytułowana była Obraz historyczny i statystyczny dawnego Poznania, zanotował w połowie XIX wieku legendę o osobniku, który w 1465 roku miał pojawiać się nad Wartą i obnażać się przed praczkami, budząc w nich wielki strach. Ubrany był w bernardyński habit, dlatego uznano, że musi to być mnich z […]
Wśród poznańskich legend są takie, które zanotowane zostały tylko raz, potem przeszły zawiłą ścieżkę odpisów, aż otrzymaliśmy opowieść, którą trudno jest jednoznacznie zrozumieć. Tak rzecz się ma z legendą o wizycie św. Bernarda w Poznaniu. Zanotowana została po łacinie pod koniec XVIII wieku przez Franciszka Rzepnickiego w Vitae Praesulum Poloniae, czyli Żywotach biskupów polskich, którą […]
Wojska szwedzkie kilkakrotnie zdobywały Poznań i zawsze łupiły miasto niemiłosiernie, a mieszkańcom przysparzały ogromnych cierpień; stąd szwedzkie okupacje zapisały się szczególnie tragicznie w pamięci poznańczyków. Podbita i uciemiężona ludność, nie mając sił na podjęcie bezpośredniej walki, starała się podtrzymać nadzieję i wzmocnić narodowego ducha przekazując sobie cudowne opowieści, w których pokonuje potężnych wrogów dzięki siłom […]
Nazwa Jeżyce wywodzi się najprawdopodobniej od człowieka o imieniu Jeż, który był właścicielem tej osady we wczesnym średniowieczu. W przywileju lokacyjnym wydanym w 1241 roku dla Poznania przez książąt Przemysła I oraz Bolesława Pobożnego wieś znajdująca się na zachód od miasta występuje już pod tą nazwą. Średniowieczna metryka nazwy Jeżyce nie budzi wątpliwości historyków. Dziwi […]
W przywileju lokacyjnym wydanym w 1241 roku dla Poznania przez książąt Przemysła I oraz Bolesława Pobożnego wieś znajdująca się na południe od miasta nazywała się Wierzbicą. Od XV wieku w dokumentach municypalnych funkcjonuje ona jako Wilda, a jej nazwa pochodzi od nazwiska Mikołaja Wildy, który przybył do Poznania z Norymbergi w 1452 roku. Osadnik był […]
Chwaliszewo przez wieki było wyspą położoną w ramionach Warty, pomiędzy Ostrowem Tumskim a Poznaniem, należącą do katedry poznańskiej. Nazywano ją Groblą Kapitulną. Niektórzy określali ją też Waliszewem, a pochodzenie tej nazwy wiązane było z toponimicznym założycielem osady, jakimś mitycznym Waliszem, Faliszem czy Chwaliszem, którego pierwsza litera imienia brzmiała głucho w języku niemieckich osadników. Niemcy pochodzenie […]
W poprzednich artykułach przedstawiłem dwie wersje legendy o zamordowaniu księżnej Ludgardy, do którego dojść miało na poznańskim zamku. W polskiej relacji – którą Jan Długosz spisał na podstawie zasłyszanych pieśni jarmarcznych – głównym winowajcą miał być książę Przemysł I. Żona miała go błagać, by pozwolił jej odejść choćby w jednej koszuli, on jednak rozkazał służkom, […]
W poprzednim artykule streściłem najbardziej znane podanie związane z poznańskim zamkiem, opowiadające o tym, jak na polecenie księcia Przemysła doszło do zgładzenia przez służebnych jego żony, Ludgardy, której zarzucano, że jest bezpłodna i nie może dać księciu następcy tronu. Pokazywałem też niezwykłą drogę tej opowieści do publicznej świadomości. Nie ma ona bowiem żadnego mocnego oparcia […]
Legenda o księżniczce Ludgardzie to jedna z najbardziej znanych poznańskich legend, a jej bohaterka uhonorowana została uliczką wiodącą ku Górze Przemysła i zamkowi królewskiemu, w którego łaźni – jak wieść gminna niesie – została zamordowana. Przez stulecia pojawiły się różne wersje legendy, obrosła w liczne wątki poboczne i komentarze. Rozpocznę od opowieści, którą w dzieciństwie […]
Pisałem o tym, jak mieszczanin o nazwisku Rychlik przybył do Poznania i podawał się za zaginionego króla Władysława III, który śmierć poniósł w bitwie pod Warną. Jako że ciała władcy nigdy nie odnaleziono, powstało na jego temat wiele opowieści – widywano go podobno w różnych miejscach Europy. Mieszczanie i patrycjusze poznańscy uwierzyli w historię przybysza […]
Fontanna Prozerpiny stojąca na Starym Rynku przed Ratuszem, razem z Domkami Budniczymi i Pręgierzem, stanowi poznański „grand place”. Rzeźba przedstawiająca porwanie Prozerpiny przez Plutona z bogato zdobioną cembrowiną jest jednym z najpiękniejszych, barokowych dzieł sztuki, jakie podziwiać możemy w Poznaniu. Mało kto wie, że z powstaniem fontanny wiąże się legenda miejska, nie mniej fascynująca niż […]
Paweł Cieliczko: Legenda o św. Wojciechu – pogromcy pogan. | Przed kilkoma tygodniami pisałem o średniowiecznej legendzie, opowiadającej o tym, jak król Kazimierz Mnich (Odnowiciel) modlił się w kościółku Najświętszej Marii Panny, szukając w modlitwie rady co do dalszego postępowania. Władca chciał zrezygnować z walki o polski tron, zakończyć wojnę domową z Masławem i […]
Paweł Cieliczko: Legenda o Starym Marychu i końcu świata | Wszyscy znamy postać Starego Marycha. Przedstawiająca go rzeźba uliczna stała się jednym z symboli Poznania i trafiła na okładki przewodników. Dziś trudno sobie wyobrazić nasze miasto bez tego starego poznaniaka stojącego (a raczej „idącego”) u zbiegu ulicy Półwiejskiej, Strzeleckiej i placu Wiosny Ludów. Trudno […]
O projekcie Poznańskie Legendy w telewizji WTK opowiada autor Paweł Cieliczko. Wszyscy w Polsce znają krakowskie legendy o Smoku Wawelskim, królu Kraku i królowej Wandzie; podobnie jest z warszawskimi legendami o Warsie i Sawie, Złotej Kaczce czy Bazyliszku, a przecież wielkopolski zbiór podań i legend jest nie mniej bogaty niż ten małopolski czy mazowiecki. Znajdziemy […]
Paweł Cieliczko: Legenda o tym jak król Władysław Warneńczyk panował w Poznaniu | Przed kilkoma laty światową furorę zrobiła książka Kolumb. Historia nieznana. Portugalski historyk Manuel Rosa przekonywał w niej, że polski król Władysław III Warneńczyk nie zginął wcale w bitwie pod Warną. Cudowanie ocalały, nie chciał już panować, ale wyruszył na południe Europy i […]
Paweł Cieliczko: Legenda o królu Jagielle, co nie chciał diabła gniewać | Józef Łukaszewicz w swoim Obrazie historyczno-statystycznym miasta Poznania w dawniejszych czasach zanotował legendę pochodzącą XVI-wiecznych Annales Stanisława Sarnickiego. Anegdota dotyczyła zdarzenia związanego z pobytem Władysława Jagiełły w Poznaniu wiosną 1402 roku, a została kronikarzowi przekazana przez poznańskich mieszczan. Zdarzyć się to miało podczas […]
Paweł Cieliczko: Legenda żydowska o jeleniej głowie. | Postać Naftalego ben Kohena przywoływałem już na tym blogu w kontekście legendy o rabinie, który pokonał proboszcza od św. Wojciecha i ukarał go za dręczenie żydowskich konduktów pogrzebowych sprawiając, że na głowie wyrosły mu jelenie rogi. W przypadku tamtej legendy, podważyłem fakt by jej bohaterem mógł być […]
Poznań słynie z rzetelności, staranności, oszczędności i porządku, ale w jednej dziedzinie włodarze naszego nowoczesnego, zadbanego i gospodarnego miasta wykazywali zawsze wyjątkową niefrasobliwość. Nie dbali nigdy szczególnie o potencjał kulturowy miasta, nie zabiegali o promowanie ludzi kultury ani wydarzeń kulturalnych odbywających się w Poznaniu, nie troszczyli się wreszcie o to, by nasze miasto chlubiło się […]