Poznań słynie z rzetelności, staranności, oszczędności i porządku, ale w jednej dziedzinie włodarze naszego nowoczesnego, zadbanego i gospodarnego miasta wykazywali zawsze wyjątkową niefrasobliwość. Nie dbali nigdy szczególnie o potencjał kulturowy miasta, nie zabiegali o promowanie ludzi kultury ani wydarzeń kulturalnych odbywających się w Poznaniu, nie troszczyli się wreszcie o to, by nasze miasto chlubiło się […]
Józef Łukaszewski, autor pierwszej historii Poznania, która zatytułowana była Obraz historyczny i statystyczny dawnego Poznania, zanotował w połowie XIX wieku legendę o osobniku, który w 1465 roku miał pojawiać się nad Wartą i obnażać się przed praczkami, budząc w nich wielki strach. Ubrany był w bernardyński habit, dlatego uznano, że musi to być mnich z […]
Kliknij w link poniżej! 4_2016_legendy
Wśród poznańskich legend są takie, które zanotowane zostały tylko raz, potem przeszły zawiłą ścieżkę odpisów, aż otrzymaliśmy opowieść, którą trudno jest jednoznacznie zrozumieć. Tak rzecz się ma z legendą o wizycie św. Bernarda w Poznaniu. Zanotowana została po łacinie pod koniec XVIII wieku przez Franciszka Rzepnickiego w Vitae Praesulum Poloniae, czyli Żywotach biskupów polskich, którą […]
Osiemnasty wiek był chyba najsmutniejszym okresem w dziejach Poznania. Miasto dzieliło trudny los Rzeczypospolitej, która była w stanie kompletnego rozkładu i nie potrafiła nawet obronić swych granic. Obce wojska wkraczały swobodnie do Polski, a w Poznaniu stacjonowały kolejno garnizony szwedzkie, saskie i rosyjskie. Okupanci nie przejmowali się miastem, nie szanowali nawet miejsc dla poznaniaków najważniejszych, […]
Wojska szwedzkie kilkakrotnie zdobywały Poznań i zawsze łupiły miasto niemiłosiernie, a mieszkańcom przysparzały ogromnych cierpień; stąd szwedzkie okupacje zapisały się szczególnie tragicznie w pamięci poznańczyków. Podbita i uciemiężona ludność, nie mając sił na podjęcie bezpośredniej walki, starała się podtrzymać nadzieję i wzmocnić narodowego ducha przekazując sobie cudowne opowieści, w których pokonuje potężnych wrogów dzięki siłom […]
Nazwa Jeżyce wywodzi się najprawdopodobniej od człowieka o imieniu Jeż, który był właścicielem tej osady we wczesnym średniowieczu. W przywileju lokacyjnym wydanym w 1241 roku dla Poznania przez książąt Przemysła I oraz Bolesława Pobożnego wieś znajdująca się na zachód od miasta występuje już pod tą nazwą. Średniowieczna metryka nazwy Jeżyce nie budzi wątpliwości historyków. Dziwi […]
W przywileju lokacyjnym wydanym w 1241 roku dla Poznania przez książąt Przemysła I oraz Bolesława Pobożnego wieś znajdująca się na południe od miasta nazywała się Wierzbicą. Od XV wieku w dokumentach municypalnych funkcjonuje ona jako Wilda, a jej nazwa pochodzi od nazwiska Mikołaja Wildy, który przybył do Poznania z Norymbergi w 1452 roku. Osadnik był […]
Chwaliszewo przez wieki było wyspą położoną w ramionach Warty, pomiędzy Ostrowem Tumskim a Poznaniem, należącą do katedry poznańskiej. Nazywano ją Groblą Kapitulną. Niektórzy określali ją też Waliszewem, a pochodzenie tej nazwy wiązane było z toponimicznym założycielem osady, jakimś mitycznym Waliszem, Faliszem czy Chwaliszem, którego pierwsza litera imienia brzmiała głucho w języku niemieckich osadników. Niemcy pochodzenie […]
W ostatnich trzech artykułach zrelacjonowałem trzy wersje legendy o księżniczce Ludgardzie, która została podobno zamordowana w poznańskim zamku, bo nie potrafiła urodzić małżonkowi potomka. Poszczególne wersje legendy w różnym stopniu winiły księcia za żonobójstwo i odmiennie rozkładały akcenty: w jednej to sam książę dokonał morderstwa bezpłodnej małżonki, w innej służący udusili ją w łaźni, by […]
W poprzednich artykułach przedstawiłem dwie wersje legendy o zamordowaniu księżnej Ludgardy, do którego dojść miało na poznańskim zamku. W polskiej relacji – którą Jan Długosz spisał na podstawie zasłyszanych pieśni jarmarcznych – głównym winowajcą miał być książę Przemysł I. Żona miała go błagać, by pozwolił jej odejść choćby w jednej koszuli, on jednak rozkazał służkom, […]
W poprzednim artykule streściłem najbardziej znane podanie związane z poznańskim zamkiem, opowiadające o tym, jak na polecenie księcia Przemysła doszło do zgładzenia przez służebnych jego żony, Ludgardy, której zarzucano, że jest bezpłodna i nie może dać księciu następcy tronu. Pokazywałem też niezwykłą drogę tej opowieści do publicznej świadomości. Nie ma ona bowiem żadnego mocnego oparcia […]
Legenda o księżniczce Ludgardzie to jedna z najbardziej znanych poznańskich legend, a jej bohaterka uhonorowana została uliczką wiodącą ku Górze Przemysła i zamkowi królewskiemu, w którego łaźni – jak wieść gminna niesie – została zamordowana. Przez stulecia pojawiły się różne wersje legendy, obrosła w liczne wątki poboczne i komentarze. Rozpocznę od opowieści, którą w dzieciństwie […]
Pisałem o tym, jak mieszczanin o nazwisku Rychlik przybył do Poznania i podawał się za zaginionego króla Władysława III, który śmierć poniósł w bitwie pod Warną. Jako że ciała władcy nigdy nie odnaleziono, powstało na jego temat wiele opowieści – widywano go podobno w różnych miejscach Europy. Mieszczanie i patrycjusze poznańscy uwierzyli w historię przybysza […]
Fontanna Prozerpiny stojąca na Starym Rynku przed Ratuszem, razem z Domkami Budniczymi i Pręgierzem, stanowi poznański „grand place”. Rzeźba przedstawiająca porwanie Prozerpiny przez Plutona z bogato zdobioną cembrowiną jest jednym z najpiękniejszych, barokowych dzieł sztuki, jakie podziwiać możemy w Poznaniu. Mało kto wie, że z powstaniem fontanny wiąże się legenda miejska, nie mniej fascynująca niż […]
Paweł Cieliczko: Legenda o św. Wojciechu – pogromcy pogan. | Przed kilkoma tygodniami pisałem o średniowiecznej legendzie, opowiadającej o tym, jak król Kazimierz Mnich (Odnowiciel) modlił się w kościółku Najświętszej Marii Panny, szukając w modlitwie rady co do dalszego postępowania. Władca chciał zrezygnować z walki o polski tron, zakończyć wojnę domową z Masławem i […]
Paweł Cieliczko: Legendarny Szczerbiec spoczywa w Poznaniu | W najnowszym numerze magazynu „Puls Poznania” piszę o legendarnym mieczu św. Piotra. Został on podarowany księciu Mieszkowi I przez papieża, a używany był przez kolejnych polskich władców. Miecz ten jest prawdziwym insygnium koronacyjnym królów polskich – legendarnym Szczerbcem. Żeby zaś historycy za bardzo nie protestowali – zanim […]
Paweł Cieliczko: Legenda o Starym Marychu i końcu świata | Wszyscy znamy postać Starego Marycha. Przedstawiająca go rzeźba uliczna stała się jednym z symboli Poznania i trafiła na okładki przewodników. Dziś trudno sobie wyobrazić nasze miasto bez tego starego poznaniaka stojącego (a raczej „idącego”) u zbiegu ulicy Półwiejskiej, Strzeleckiej i placu Wiosny Ludów. Trudno […]
O projekcie Poznańskie Legendy w telewizji WTK opowiada autor Paweł Cieliczko. Wszyscy w Polsce znają krakowskie legendy o Smoku Wawelskim, królu Kraku i królowej Wandzie; podobnie jest z warszawskimi legendami o Warsie i Sawie, Złotej Kaczce czy Bazyliszku, a przecież wielkopolski zbiór podań i legend jest nie mniej bogaty niż ten małopolski czy mazowiecki. Znajdziemy […]
Paweł Cieliczko: Legenda o uzdrowieniu poznańskiego wojewody | Niedawno przypominałem o legendzie, która opowiadała o wielkopolskim mieszczaninie Rychliku, który – przybywszy do Poznania – podawał się za zaginionego przed laty króla Władysława III Warneńczyka. Jego opowieści nie dał się zwieść jedynie wojewoda poznański, Stanisław Górka, który odkrył podstęp i zdyskredytował fałszywego monarchę. Wśród poznańskich legend […]
Paweł Cieliczko: Legenda o tym jak król Władysław Warneńczyk panował w Poznaniu | Przed kilkoma laty światową furorę zrobiła książka Kolumb. Historia nieznana. Portugalski historyk Manuel Rosa przekonywał w niej, że polski król Władysław III Warneńczyk nie zginął wcale w bitwie pod Warną. Cudowanie ocalały, nie chciał już panować, ale wyruszył na południe Europy i […]
Paweł Cieliczko: Legenda o królu Jagielle, co nie chciał diabła gniewać | Józef Łukaszewicz w swoim Obrazie historyczno-statystycznym miasta Poznania w dawniejszych czasach zanotował legendę pochodzącą XVI-wiecznych Annales Stanisława Sarnickiego. Anegdota dotyczyła zdarzenia związanego z pobytem Władysława Jagiełły w Poznaniu wiosną 1402 roku, a została kronikarzowi przekazana przez poznańskich mieszczan. Zdarzyć się to miało podczas […]
Paweł Cieliczko: Legenda żydowska o jeleniej głowie. | Postać Naftalego ben Kohena przywoływałem już na tym blogu w kontekście legendy o rabinie, który pokonał proboszcza od św. Wojciecha i ukarał go za dręczenie żydowskich konduktów pogrzebowych sprawiając, że na głowie wyrosły mu jelenie rogi. W przypadku tamtej legendy, podważyłem fakt by jej bohaterem mógł być […]
Paweł Cieliczko: Legenda o poznańskich koziołkach | Najstarsza treść podania o poznańskich koziołkach – według zapewnień specjalisty od poznańskich legend Krzysztofa Kwaśniewskiego – zanotowana została następująco: W dawnych czasach przygotowywano się kiedyś w Ratuszu do wspaniałej uczty, którą sam wojewoda podejmować miał burmistrza i sławetnych panów rajców. Tymczasem w kuchni, w której, jak zwykle w […]
Paweł Cieliczko: Legenda o trzech hostiach | Przed kilkoma miesiącami wielkie oburzenie lokalnych mediów wywołała gra miejska zorganizowana na motywach jednej z najstarszych poznańskich legend – legendy o cudownych trzech hostiach. Protesty środowisk lewicowych i liberalnych sprawiły, że metropolita poznański arcybiskup Stanisław Gądecki zdecydował się zakazać organizowania tej gry. Pisząc o poznańskich legendach, nie mogę […]
Paweł Cieliczko: Legenda o dziewczynce i szczurze | W poprzednim artykule pisałem o jednej z najbardziej znanych poznańskich legend opowiadającej o tym, jak syn trębacza z ratuszowej wieży uratował i wyleczył ptaka. Ptak okazał się królem kruków i za okazaną pomoc odwdzięczył się chłopcu, ratując Poznań przed obcym najazdem. Nie jest to jedyna lokalna opowieść […]
Paweł Cieliczko: Legenda o złotym pociągu | Starzy poznaniacy opowiadali, że gdy Wielka Wojna – którą my nazywamy pierwszą wojną światową – dobiegała końca, dla wszystkich stawało się jasne, że Niemcy jej nie wygrają i mogą utracić prowincję poznańską. Niemcy i Żydzi mieszkający wówczas w Poznaniu obawiali się rozruchów i tego, że polscy mieszkańcy pozbawią […]
Paweł Cieliczko: Legenda o proboszczu i rabinie | Żydzi związani są z Poznaniem od zarania jego dziejów. To wszak żydowskiemu kupcowi Ibrahimowi ibn Jakubowi zawdzięczamy pierwszy opis państwa Mieszka I. W lewobrzeżnym Poznaniu dzielnica żydowska wytyczona została obok kościoła dominikanów, tam też znajdował się pierwszy żydowski cmentarz. Miasto się jednak rozrastało i na grzebanie zmarłych […]
Paweł Cieliczko: Legenda o świętym Gotardzie | Pisałem wcześniej o świętym Marcinie, który patronował podmiejskiej osadzie i parafii, znajdującej się w samym centrum współczesnego Poznania. Mimo braku osobistych związków z naszym miastem, doskonale się tu zaadoptował i stał się bardzo popularnym i chyba najbardziej lubianym świętym patronem. Z jego osobą wiąże się kolorowa parada, która […]
Paweł Cieliczko: Legenda o trębaczu ratuszowym i królu kruków | Najbardziej znana legenda o ptakach, które ocaliły miasto, wiąże się z gęsiami z rzymskiego wzgórza kapitolińskiego. Kiedy usłyszały one zbliżających się wrogów, gęganiem obudziły mieszkańców Wiecznego Miasta, którzy dzięki temu zdołali podjąć skuteczną obronę. Legenda o ocaleniu Poznania przez kruki jest o wiele ciekawsza. […]
